Thuisbatterijen; rendabel en oplossing voor netproblemen?

Veel mensen hebben zonnepanelen, maar het zelfverbruik van zonnestroom is vaak maar 30%. Dat betekent dat de rest, ongeveer 70% wordt teruggeleverd aan het net. Je zou het zelfverbruik kunnen verhogen, bijvoorbeeld door alle apparaten aan te zetten als de zon schijnt, je elektrische auto te laden als je veel stroom opwekt, óf door een thuisbatterij te gebruiken. Is dit laatste echt een optie? En wat zijn de gevolgen voor het energienet? Marion Dam, onderzoeker bij ENTRANCE, deed hier voor het project Wattflex onderzoek naar. 

In de media hoor je steeds vaker over thuisbatterijen, waarmee je je eigen zonnestroom kunt opslaan. Zo kun je deze stroom op een later moment, als de zon onder is, in huis gebruiken. Ook kun je, als je een dynamisch contract hebt, inspelen op de uurlijks variërende stroomprijzen. Daarnaast kan er met een thuisbatterij gehandeld worden op de onbalansmarkt. Leveranciers van deze slimme batterijen beloven dat je zo geld kunt verdienen met je thuisbatterij en daarnaast ook nog eens bijdraagt aan het oplossen van de problemen op het energienet. Tegelijkertijd roepen netbeheerders op om niet te gaan handelen met deze batterijen, omdat dit juist lokale netcongestie kan veroorzaken. Tegenstrijdige berichten dus, maar hoe zit dit nou echt?  

Problemen op het elektriciteitsnet  

Om te begrijpen hoe we naar deze complexe kwestie moeten kijken, is het eerst belangrijk om te begrijpen welke problemen er op het elektriciteitsnet zijn:  

1. Negatieve stroomprijzen: dit ontstaat als er een overschot aan elektriciteit is op de landelijke energiemarkt. Bijvoorbeeld op een zonnige dag of op momenten dat de vraag naar elektriciteit laag is. Je moet dan betalen als je extra stroom wil terug leveren aan het net. 

2. Onbalans: vraag en aanbod van stroom moeten landelijk altijd in balans zijn. Met duurzame energiebronnen is dit lastiger te controleren, omdat je niet goed kunt voorspellen hoeveel elektriciteit er daadwerkelijk opgewekt wordt op een dag. 

3. Netcongestie: dit treedt op als de vraag naar of het aanbod van elektriciteit de capaciteit van het elektriciteitsnet overschrijdt. Je kunt dit vergelijken met file op de snelweg. Als er veel auto’s tegelijk bij een bepaald punt samenkomen, ontstaat er een opstopping. Hetzelfde geldt wanneer er plotseling op een bepaald punt veel elektriciteit het net op komt. Dit is een lokaal probleem en kan ook in woonwijken optreden, met mogelijk stroomstoringen tot gevolg.  

Thuisbatterij: voordelen voor huishoudens en voor het net  

Zouden thuisbatterijen bij kunnen dragen aan het oplossen van bovenstaande problemen? En wat zijn de individuele voordelen van zo’n batterij? Hieronder zetten we het voor je uiteen.  

Een thuisbatterij is een lithium-batterij met een capaciteit van tussen de 2 en 20 kWh. De capaciteit neemt af in de loop der jaren, ook als je de batterij niet gebruikt. De batterij heeft een efficiëntie van 90%. Dat wil zeggen dat er voor elke 10 kWh die erin geladen wordt, er 9 kWh weer uit komt. Een thuisbatterij heeft een geschatte levensduur van ongeveer 15 jaar, met garanties van 7-10 jaar. De productie ervan heeft een aanzienlijke impact op het milieu. 

Er zijn een paar manieren waarop je een thuisbatterij kan gebruiken:  

1. Eigen gebruik optimaliseren: je kan met een thuisbatterij je eigen zonnestroom op een later moment gebruiken. Met een kleine batterij kun je hiermee je zelfverbruik verhogen tot zo’n 50-60%. Thuisbatterijen zijn echter te klein om zonnestroom van de zomer naar de winter te verplaatsen. Hierdoor heb je op zonnige dagen nog steeds veel overschot en in de winter heeft de batterij weinig te doen. De salderingsregeling zorgt er nu nog voor dat je compensatie krijgt als je energie teruglevert aan het net. Hierdoor heeft eigen verbruik optimaliseren minder prioriteit. Een thuisbatterij levert een beperkte besparing op je energierekening op. 

2. Prijsverschillen benutten: met een thuisbatterij kun je energie inkopen als de energieprijs laag of zelfs negatief is (je batterij dus opladen op deze momenten) en de energie vervolgens weer verkopen als de prijzen hoog zijn. Hierdoor maak je in feite winst op jouw opgeslagen energie. Dit levert iets meer op dan bij optie 1, maar met de huidige batterij- en stroomprijzen is er geen of een lange terugverdientijd. Een voordeel hiervan ten opzichte van het eigen verbruik optimaliseren, is dat je meer mogelijkheden hebt om te laden/ontladen in de winter.  

3. Handelen op de markt van onbalans: dit handelen moet via een aggregator, dus een derde partij, bijvoorbeeld een energieleverancier. Hierin worden momenteel hoge opbrengsten beloofd, maar het is onduidelijk wat de voordelen zijn als de salderingsregeling verdwijnt. Daarbij spelen steeds meer partijen in op deze passieve onbalansmarkt, wat weer voor een soort overcorrecties zorgt. Daarom publiceert de netbeheerder Tennet de onbalansprijzen sinds kort ook met langere vertraging, waardoor het moeilijker wordt om hier een optimale opbrengst uit te halen. De terugverdientijd lijkt kort, maar in werkelijkheid is deze lastig te voorspellen. Deze optie lost landelijke onbalans op, maar kan lokaal in woonwijken juist een congestieprobleem veroorzaken.  

Conclusie: thuisbatterijen voorlopig nog niet gunstig  

Op dit moment is het voor individuele huishoudens nog niet echt rendabel om een thuisbatterij te gebruiken. Ook heeft de productie een negatieve impact op het milieu en lossen ze de problemen op het net niet zomaar op. Hiervoor zijn veranderingen in het systeem nodig. Denk aan financiële beloningen om congestie op te lossen of een nieuw tariefsysteem. Maar zo ver is het nu nog niet. Ook worden batterijen op den duur wellicht goedkoper, waardoor de situatie verandert.  

Bron: Dam, M.R.; van der Laan, M.D. Techno-Economic Assessment of Battery Systems for PV-Equipped Households with Dynamic Contracts: A Case Study of The Netherlands. Energies 2024, 17, 2991.