29 november 2022
Studenten kunnen een belangrijke bijdrage leveren aan het oplossen van complexe vraagstukken waar bedrijven en organisaties zich voor gesteld zien in de energietransitie. Dat blijkt uit eerste ervaringen met zogenaamde learning communities in Leeuwarden. Die kennis komt nu beschikbaar in een nationale kennisbank. “Een soort Wikipedia voor de energietransitie.”
De energietransitie stelt bedrijven, gemeentes en provincies voor opgaven waar ze onmogelijk alleen uitkomen. Daarom is vanuit de Topsector Energie het idee ontstaan voor het opzetten van zogenaamde learning communities. Professionals uit bedrijven, overheden en maatschappelijk organisaties werken hierin samen met onderzoekers, docenten en studenten uit kennisinstellingen. Ze verbinden onderzoek, werk en innovatie en leren aan elkaar. Het doel is om oplossingen te zoeken die bijdragen aan de versnelling van de energietransitie en de kennis die daarbij ontwikkeld wordt, te delen.
Bedrijven en organisaties die meedoen in een learning community hebben allemaal ‘skin in the game’. “Deelnemers die rond de tafel komen, hebben echt last van het probleem en zijn bereid om tijd en geld te steken in de oplossing”, zegt Marten van der Laan, lector systeemintegratie in de energietransitie aan de Hanzehogeschool Groningen. In opdracht van de Topsector Energie startte hij twee jaar geleden voor de Hanzehogeschool de learning community rond zijn specialisme: systeemintegratie in de energietransitie.
“De problemen waar bedrijven en organisaties mee te maken krijgen in deze fase van de energietransitie zijn zo complex, dat niemand ze meer alleen kan oplossen. Daar zijn altijd meerdere disciplines voor nodig”, zegt Henmar Moesker, projectleider bij ENTRANCE – Centre of Expertise Energy van de Hanzehogeschool. Zij begeleidt studenten bij afstudeerprojecten in de energie en is vanaf de start betrokken bij de opdracht vanuit de Topsector Energie.
Die complexiteit komt doordat ons energiesysteem meer verknoopt is dan vroeger, legt Van der Laan uit. “Toen was gas en elektra gescheiden, werd stroom centraal opgewekt. Nu zijn afnemers producenten, hebben we te maken met elektrificatie, netcongestie, langdurige opslag. Dat zijn allemaal vraagstukken die vallen onder systeemintegratie omdat het effect heeft op alle dimensies daaromheen. “Je kunt het vergelijken met een mobiel, waar figuurtjes aan touwtjes hangen”, vult Moesker aan. “ Als je aan één van de touwtjes trekt beweegt alles.”
Tot nu toe werken vier kennisinstellingen met deze learning communities: de Hanzehogeschool Groningen, Haagse Hogeschool, Saxion en TU Delft. Uiteindelijk moet dit uitgroeien tot een landelijk dekkend netwerk met ook kennisinstellingen uit Brabant, Limburg en Zeeland.
Een belangrijk aspect is de betrokkenheid van studenten. “Bedrijven zien het als een grote meerwaarde, die jonge denkkracht in zo’n groep”, zegt Van der Laan. “Studenten hebben verse ideeën”, vult Moesker aan. “Ze zijn nog niet gehinderd door gewoontes en structuren. Daardoor komen ze met oplossingen waar bedrijven nog nooit aan gedacht hebben.”
Omgekeerd profiteren studenten van deze nieuwe onderwijsvorm. “Studenten doen mee als volwaardige deelnemers”, zegt Van der Laan. “En ze werken aan het oplossen van echte problemen uit de praktijk. Ook leren ze samenwerken met bedrijven wat een waardevolle ervaring is voor hun professionele ontwikkeling.” Bovendien landt de methodiek in reguliere curricula, waar andere studenten vervolgens weer van profiteren.
De problemen die de learning communities aanpakken komen recht uit de praktijk in de regio. “Wij kregen de vraag van de gemeente Leeuwarden”, vertelt Van der Laan. “Daar was een nieuw bedrijventerrein ontwikkeld maar vanwege netcongestie kon de netbeheerder geen aansluiting voor afname en voor invloeden van stroom afgeven. De kavels waren helemaal klaar, de infra was aangelegd maar niemand wilde zich er vestigen omdat ze geen aansluiting konden krijgen.”
Een typisch systeemintegratieprobleem dus waarvoor Van der Laan een learning community optuigde met bedrijven, gemeente en studenten. “Daaruit ontstond het idee voor het afstemmen van opwek en verbruiksprofielen en of daar wat in te schuiven was”, zegt van der Laan. “We onderzoeken nu of het op die manier toch mogelijk is om meer aan te sluiten dan dat iedereen afzonderlijk naar de netbeheerder stapt.”
De learning community speelde een belangrijke rol in de totstandkoming van deze oplossing. “Doordat je in zo’n informele setting bij elkaar zit, kunnen ideeën vrij over tafel komen”, zegt Moesker. “Daardoor keken we ook naar verrassende en creatieve ideeën die anders waarschijnlijk waren afgeschoten.”
Maar de meerwaarde van de learning community is veel groter dan het oplossen van een probleem uit de praktijk. Het gaat om de kennis die ontwikkeld wordt en vervolgens ook op andere plekken in Nederland of daarbuiten toegepast kan worden. Daarom werkt Van der Laan nu aan het oprichten van een kennisplatform. “Daar verzamelen we alle kennis die we opdoen in de projecten en stellen die ter beschikking.”
Een soort Wikipedia voor systeemintegratie in de energietransitie. Maar het is meer dan dat benadrukt Van der Laan. Want we schrijven het niet alleen op, we doen het ook. We staan daadwerkelijk met de voeten in de modder en gaan de problemen te lijf.”
Als het aan Van der Laan ligt is het dankzij de kennis die in de learning communities mogelijk om de energietransitie te versnellen. “We hebben zo weinig tijd tot 2050 om tot dat duurzame energiesysteem te komen. Er moet zoveel gebeuren op zoveel projecten. Het is dat mobiel. Als die figuurtjes moeten tegelijkertijd in beweging komen.”
Dit artikel is geschreven door Sabine Sluijters, redacteur bij Change Inc.
